benmia
2008-09-07, 14:33
العلوم الطبيعية (أمثلة):
العِلْـمُ، بالمفهوم الشامل للكلمة، هو كل نوع من المعارف أو التطبيقات. و هو مجموع مسائل و أصول كليّة تدور حول موضوع أو ظاهرة محددة و تعالج بمنهج معين و ينتهي إلى النظريات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9) و القوانين (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%85% D9%8A)[1] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-0). و يعرف أيضا بأنه "الإعتقاد الجازم المطابق للواقع و حصول صورة الشيء في العقل (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84)" [2] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-1). و عندما نقول أن "العلم هو مبدأ المعرفة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9)، وعكسه الجَهـْلُ" أو "إدراك الشيءِ على ما هو عليه إدراكًا جازمًا" [3] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-2) يشمل هذا المصطلح، في إستعماله العام أو التاريخي، مجالات متنوعة للمعرفة، ذات مناهج مختلفة مثل الدين (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9) (علوم الدين) و الموسيقى (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89) (علم الموسيقى) و الفلك (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%D9%83) (علم الفلك) و النحو (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%AD%D9%88) (علم النحو)...
و بتعريف أكثر تحديدًا، العِلْـمُ هو منظومة من المعارف المتناسقة التي يعتمد في تحصيلها على المنهج علمي (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A) دون سواه، أو مجموعة المفاهيم المترابطة التي نبحث (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A) عنها و نتوصل إليها بواسطة هذه الطريقة [4] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-3) .عبر التاريخ إنفصل مفهوم العِلم تدريجيا عن مفهوم الفلسفة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)، التي تعتمد أساسا على التفكير و التأمل و التدبر في الكون (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86) و الوجود عن طريق العقل (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9 ))، ليتميز في منهجه بإتخاذ الملاحظة (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%B8%D8% A9_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1) و التجربة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D8%A9) و القياسات الكمية و البراهين الرياضية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA) وسيلة لدراسة الطبيعة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9)، و صياغة فرضيات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B6%D9%8A%D8%A9) و تأسيس قوانين و نظريات لوصفها. [5] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-4)
يتطابق ظهور العِلم مع نشأة الإنسانية، و قد شهد خلال تاريخه سلسلة من الثورات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AB%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A% D8%A9) و التطورات خلال العديد من الحقبات، لعل أبرزها تلك التي تلت الحرب العالمية الثانية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9% D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D 8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9)، مما جعل العلم ينقسم لعدة فروع (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84% D9%85) أو عُلُوم. تصنف العلوم حسب العديد من المعايير، فهي تتميز بأهدافها و مناهجها و المواضيع التي تدرسها:
حسب الأهداف، نميز العلوم الأساسية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A3%D8%B3%D8 %A7%D8%B3%D9%8A&action=edit&redlink=1) (مثل الفيزياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1)) و العلوم التطبيقية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AA%D8%B7%D8 %A8%D9%8A%D9%82%D9%8A&action=edit&redlink=1) (مثل الطب (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8))،
حسب المناهج، نميز العلوم الخبرية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1) أو التجريبية (أي تلك التي تعتمد على الظواهر القابلة للملاحظة و التي يمكن اختبار صحة نظرياتها عن طريق التجربة) و العلوم التجريدية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AA%D8%AC%D8 %B1%D9%8A%D8%AF%D9%8A&action=edit&redlink=1) أو الصحيحة (المعتمدة على مفاهيم و كميات مجردة، والإستدلال فيها رياضي-منطقي (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)).
حسب المواضيع، نميز :
العلوم الطبيعية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9 %84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1) (الشاملة كالفيزياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1) و الكيمياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1) أو المتخصصة كعلم الأحياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%8A% D8%A7%D8%A1) أو علم الأرض (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B6) ).
العلوم الإنسانية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7% D9%86%D9%8A%D8%A9) أو البشرية وهي التي تدرس الإنسان (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86) و مجتمعاته (علوم إجتماعية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A5%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7% D8%B9)) و الإقتصاد (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF) و النفس (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%86%D9%81%D8%B3) ...
العلوم الإدراكية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D8%A7% D9%83%D9%8A%D8%A9) مثل العلوم العصبية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%D9%8A% D8%A9) و اللسانيات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%AA) و المعلوماتية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D 8%A9) ...
علم الكيمياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1)
علم الفيزياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1) (علم البصريات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%AA) Optics، علم الحركة (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8% A9&action=edit&redlink=1) ، علم الراديولوجيا -الأشعة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B9%D8%A9)-Mechanics إلخ...)
علم الجغرافيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D 8%A7) (علم وصف وتفسير الأحداث الأرضية، علم البتروجرافيا (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AA%D8%B1%D9% 88%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1) Petrography: علم وصف الصخور، علم الميتيورولوجيا Meteorology: علم الأرصاد الجوية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B5%D8% A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1))
علم الأسترونوميا Astronomy: علم الفلك (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D9%83)
علم البيولوجيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D 9%8A%D8%A7) (علم الباكتيريولوجيا: علم الباكتيريا (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%83%D8% AA%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1)، علم النباتات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%AA) Botany، إلخ..)
الطب (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8) (علم الأورام (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85) Oncology، علم الأمراض (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B6) Pathology وكذلك البيطرة (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B7%D8% B1%D8%A9&action=edit&redlink=1))
الصيدلة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D9%84%D8%A9) Pharmacology
علم البيئة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A6%D8%A9)
[عدل (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85&action=edit§ion=3)] بـ- العلوم التجريدية (أمثلة):
علم الرياضيات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D 8%AA) (علم الجبر (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8 %AC%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1)، علم المثلثات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AB%D9%84% D8%AB%D8%A7%D8%AA) إلخ...)
المعلوماتية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D 8%AA%D9%8A%D8%A9) (computer science)
[عدل (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85&action=edit§ion=4)] جـ- العلوم البشرية (أمثلة):
علم التاريخ (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE)
علم الاقتصاد (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF)
علم الاجتماع (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9)
علم الجغرافيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D 8%A7) (البشرية علم الديموغرافيا، إلخ...)
الفلسفة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)
علم الجسد البشري Somatology
علم الأفكار (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8 %A3%D9%81%D9%83%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1) (علم الأيديولوجيا) Ideology
علم الإتنولوجيا (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AA%D9%86%D9% 88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1) (Ethnology): علم تكون الأمم
علم الميثولوجيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%88%D 8%AC%D9%8A%D8%A7): علم الأساطير والخرافات
علم النفس (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D8%B3) : Psychology
http://tbn0.google.com/images?q=tbn:5xNT01-4ck6YNM:http://www.55a.net/firas/ar_photo/1193749790clip.jpg (http://images.google.fr/imgres?imgurl=http://www.55a.net/firas/ar_photo/1193749790clip.jpg&imgrefurl=http://majdah.maktoob.com/vb/majdah84660/&h=222&w=276&sz=23&hl=fr&start=1&um=1&usg=__PAkkU_au9LUd1m86kWklO9bbWUk=&tbnid=5xNT01-4ck6YNM:&tbnh=92&tbnw=114&prev=/images%3Fq%3D%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D9%2 584%25D9%2585%26um%3D1%26hl%3Dfr%26rlz%3D1T4SKPB_f rDZ291DZ291%26sa%3DN)
العِلْـمُ، بالمفهوم الشامل للكلمة، هو كل نوع من المعارف أو التطبيقات. و هو مجموع مسائل و أصول كليّة تدور حول موضوع أو ظاهرة محددة و تعالج بمنهج معين و ينتهي إلى النظريات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9) و القوانين (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%85% D9%8A)[1] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-0). و يعرف أيضا بأنه "الإعتقاد الجازم المطابق للواقع و حصول صورة الشيء في العقل (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84)" [2] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-1). و عندما نقول أن "العلم هو مبدأ المعرفة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9)، وعكسه الجَهـْلُ" أو "إدراك الشيءِ على ما هو عليه إدراكًا جازمًا" [3] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-2) يشمل هذا المصطلح، في إستعماله العام أو التاريخي، مجالات متنوعة للمعرفة، ذات مناهج مختلفة مثل الدين (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9) (علوم الدين) و الموسيقى (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89) (علم الموسيقى) و الفلك (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%D9%83) (علم الفلك) و النحو (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%AD%D9%88) (علم النحو)...
و بتعريف أكثر تحديدًا، العِلْـمُ هو منظومة من المعارف المتناسقة التي يعتمد في تحصيلها على المنهج علمي (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AC_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A) دون سواه، أو مجموعة المفاهيم المترابطة التي نبحث (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A) عنها و نتوصل إليها بواسطة هذه الطريقة [4] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-3) .عبر التاريخ إنفصل مفهوم العِلم تدريجيا عن مفهوم الفلسفة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)، التي تعتمد أساسا على التفكير و التأمل و التدبر في الكون (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86) و الوجود عن طريق العقل (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9 ))، ليتميز في منهجه بإتخاذ الملاحظة (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%B8%D8% A9_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1) و التجربة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D8%A9) و القياسات الكمية و البراهين الرياضية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA) وسيلة لدراسة الطبيعة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9)، و صياغة فرضيات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B6%D9%8A%D8%A9) و تأسيس قوانين و نظريات لوصفها. [5] (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85#cite_note-4)
يتطابق ظهور العِلم مع نشأة الإنسانية، و قد شهد خلال تاريخه سلسلة من الثورات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AB%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A% D8%A9) و التطورات خلال العديد من الحقبات، لعل أبرزها تلك التي تلت الحرب العالمية الثانية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9% D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D 8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9)، مما جعل العلم ينقسم لعدة فروع (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84% D9%85) أو عُلُوم. تصنف العلوم حسب العديد من المعايير، فهي تتميز بأهدافها و مناهجها و المواضيع التي تدرسها:
حسب الأهداف، نميز العلوم الأساسية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A3%D8%B3%D8 %A7%D8%B3%D9%8A&action=edit&redlink=1) (مثل الفيزياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1)) و العلوم التطبيقية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AA%D8%B7%D8 %A8%D9%8A%D9%82%D9%8A&action=edit&redlink=1) (مثل الطب (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8))،
حسب المناهج، نميز العلوم الخبرية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1) أو التجريبية (أي تلك التي تعتمد على الظواهر القابلة للملاحظة و التي يمكن اختبار صحة نظرياتها عن طريق التجربة) و العلوم التجريدية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AA%D8%AC%D8 %B1%D9%8A%D8%AF%D9%8A&action=edit&redlink=1) أو الصحيحة (المعتمدة على مفاهيم و كميات مجردة، والإستدلال فيها رياضي-منطقي (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)).
حسب المواضيع، نميز :
العلوم الطبيعية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9 %84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1) (الشاملة كالفيزياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1) و الكيمياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1) أو المتخصصة كعلم الأحياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%8A% D8%A7%D8%A1) أو علم الأرض (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B6) ).
العلوم الإنسانية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7% D9%86%D9%8A%D8%A9) أو البشرية وهي التي تدرس الإنسان (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86) و مجتمعاته (علوم إجتماعية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A5%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7% D8%B9)) و الإقتصاد (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF) و النفس (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%86%D9%81%D8%B3) ...
العلوم الإدراكية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D8%A7% D9%83%D9%8A%D8%A9) مثل العلوم العصبية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%D9%8A% D8%A9) و اللسانيات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%AA) و المعلوماتية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D 8%A9) ...
علم الكيمياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1)
علم الفيزياء (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1) (علم البصريات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%AA) Optics، علم الحركة (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8% A9&action=edit&redlink=1) ، علم الراديولوجيا -الأشعة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B9%D8%A9)-Mechanics إلخ...)
علم الجغرافيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D 8%A7) (علم وصف وتفسير الأحداث الأرضية، علم البتروجرافيا (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AA%D8%B1%D9% 88%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1) Petrography: علم وصف الصخور، علم الميتيورولوجيا Meteorology: علم الأرصاد الجوية (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B5%D8% A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1))
علم الأسترونوميا Astronomy: علم الفلك (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D9%83)
علم البيولوجيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D 9%8A%D8%A7) (علم الباكتيريولوجيا: علم الباكتيريا (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%83%D8% AA%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1)، علم النباتات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%AA) Botany، إلخ..)
الطب (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8) (علم الأورام (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85) Oncology، علم الأمراض (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B6) Pathology وكذلك البيطرة (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B7%D8% B1%D8%A9&action=edit&redlink=1))
الصيدلة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D9%84%D8%A9) Pharmacology
علم البيئة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A6%D8%A9)
[عدل (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85&action=edit§ion=3)] بـ- العلوم التجريدية (أمثلة):
علم الرياضيات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D 8%AA) (علم الجبر (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8 %AC%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1)، علم المثلثات (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AB%D9%84% D8%AB%D8%A7%D8%AA) إلخ...)
المعلوماتية (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D 8%AA%D9%8A%D8%A9) (computer science)
[عدل (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85&action=edit§ion=4)] جـ- العلوم البشرية (أمثلة):
علم التاريخ (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE)
علم الاقتصاد (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF)
علم الاجتماع (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9)
علم الجغرافيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D 8%A7) (البشرية علم الديموغرافيا، إلخ...)
الفلسفة (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)
علم الجسد البشري Somatology
علم الأفكار (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8 %A3%D9%81%D9%83%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1) (علم الأيديولوجيا) Ideology
علم الإتنولوجيا (http://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AA%D9%86%D9% 88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1) (Ethnology): علم تكون الأمم
علم الميثولوجيا (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%88%D 8%AC%D9%8A%D8%A7): علم الأساطير والخرافات
علم النفس (http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D8%B3) : Psychology
http://tbn0.google.com/images?q=tbn:5xNT01-4ck6YNM:http://www.55a.net/firas/ar_photo/1193749790clip.jpg (http://images.google.fr/imgres?imgurl=http://www.55a.net/firas/ar_photo/1193749790clip.jpg&imgrefurl=http://majdah.maktoob.com/vb/majdah84660/&h=222&w=276&sz=23&hl=fr&start=1&um=1&usg=__PAkkU_au9LUd1m86kWklO9bbWUk=&tbnid=5xNT01-4ck6YNM:&tbnh=92&tbnw=114&prev=/images%3Fq%3D%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B9%25D9%2 584%25D9%2585%26um%3D1%26hl%3Dfr%26rlz%3D1T4SKPB_f rDZ291DZ291%26sa%3DN)